|
Foucault er þekktastur fyrir rannsóknir sínar á samfélagslegum stofnunum, einkum í tengslum við geðsjúkdómafræði, læknisfræði, hugvísindi og fangelsi, sem og sögu kynferðisins. Kenningar hans um tengsl [[þekking]]ar og [[vald]]s, hafa haft gríðarleg áhrif á [[hugvísindi]] og [[félagsvísindi]] og á ýmsum sviðum [[starfsmenntun]]ar. Í verkum sínum tekur Foucault til endurskoðunar[[menningarsaga|menningarsögu]] [[nýöld|nýaldar]], oft út frá samfélagslegri útilokun tiltekinna hópa, svo sem holdsveikra, fanga og geðsjúklinga. Hann rannsakar svonefnda sifjafræði þekkingar og svokölluð ''hugsunarkerfi'' og söguleg skeið slíkra kerfa sem hann kennir við ''epistémè''. Verk hans eru gjarnan tengd við [[póststrúktúralismi|póststrúktúralisma]] eða [[póstmódernismi|póstmódernisma]] en hann hafnaði þeim merkimiðum sjálfur, enda fjarlægðist hann póststrúktúralisma eftir sjöunda áratuginn. Foucault skilgreindi hugmyndir sínar sem gagnrýna rannsókn á sögulegum rótum nútímans og kvaðst vera undir sterkum áhrifum frá Kant og Nietzsche.
== Verk ==
Fyrsta mikilvæga verk Foucault nefnist '''Saga sturlunar á klassískri öld''' (fr. ''Histoire de la folie à l'âge classique'') og kom úr árið 1961. Um er að ræða rannsókn á sögu hugmynda um sturlun í rás sögunnar. Margir hafa orðið til að gagnrýna verkið og er þar af nógu að taka. Verkið er myrkt, stíllinn fjarri því að geta talist skýr og tilvísanir í heimildir með óhefðbundnasta móti. Í raun koma hér saman mörg þemu heildarverks Foucault sem og ýmis atriði sem meginlandsheimspeki hefur verið gagnrýnd fyrir, þar á meðal skáldleg tilþrif í fræðitexta og þvoglukennd hugsun. Þó hefur verið deilt á verkið jafnt innan meginlandsheimspekinnar sem utan hennar og á það einnig við um verk Foucault yfirleitt. Nemandi Foucaults, Jacques Derrida, gagnrýndi bók hans afar harkalega. Þýski heimspekingurinn Jürgen Habermas hefur gagnrýnt atlögu Foucaults að Kant og Upplýsingunni, Richard Rorty gagnrýndi neikvæði Foucaults en fræðikonan Camille Paglia gengur einna lengst og vegur að fræðimennsku Foucaults í heild sinni:
Sannleikurinn er sá að Foucault vissi mjög lítið um neitt sem átti sér stað fyrir sautjándu öld og í nútímanum utan Frakklands. Þekkingu hans á bókmenntum og listum hvaða tímabils sem er var ábótavant. Andúð hans á sálfræði gerði hann óhæfan til að takast á við kynferði, sitt eigið eða nokkurs annars. Tilbeiðslan á Foucault sem spámanni í bandarískum og breskum akademíum er saga sem tilheyrir sögu sértrúarsöfnuða.<ref>Paglia, Camille: ""Junk Bonds and Corporate Raiders: Academe in the Hour of the Wolf" (Sex, Art and American Culture: New Essays, 1992, bls. 199).</ref>
Um andúð Foucault á sálfræði er óvíst en hitt er víst að verk hans ''Saga sturlunar á klassískri öld'' hafði nokkur áhrif á svokölluð andgeðsjúkdómafræði á sjöunda áratugnum, án þess þó að Foucault sjálfur kæmi þar nærri. Í riti Foucaults er rakin saga viðhorfa til geðsjúkra og breytingar sem þar urðu frá miðöldum til nútímans. Höfundur notast við þætti úr sögu og goðsögnum sem gerðir eru táknrænir, þætti á borð við ''dárafarið'', skip sem vitfirringar sigldu á um höfin á miðöldum. Rakin er saga holdsveikinnar en Foucault telur geðsjúka hafa tekið við stöðu þeirra sem helgir menn eftir að holdsveikin hörfaði. Með Upplýsingunni er tekið að líta á vitfirringu sem andstæðu skynseminnar, viðhorf og refsingar breytast uns hinir vitfirrtu refsa sér sjálfir. Framfarir á meðhöndlun geðsjúklinga telur Foucault ekki raunverulegar á átjándu öld.
Enda þótt ''Saga sturlunar á klassískri öld'' sé hugmyndasaga en ekki rit um lækningaaðferðir hefur verkið haft áhrif á hugmyndir um hjúkrun og aðhlynningu geðsjúkra. Ýmsar kenningar í þeim fræðum leggja áherslu á virðingu og mannhelgi og samræður við geðsjúka á jafnréttisgrundvelli og vísa beint eða óbeint í Foucault.
'''Fæðing klíníkurinnar: sifjafræði hins læknisfræðilega tillits''' (fr. Naissance de la clinique: une archéologie du regard médical) nefnist næsta verk Foucaul og tekur upp þráðinn þar sem frá var horfið í því síðasta. Í ritinu er tekin til skoðunar tilurð svokallaðrar klíníkur en með hugtakinu er átt við spítala sem menntastofnanir, það er að segja kennsluspítala. Lykilhugtag verksins má þýða sem ''tillit'' en hefur stundum verið þýtt sem ''augnaráð'': um er að ræða viðhorf lækna og afstaða þeirra til sjúklinga, ekki síst mannslíkamans, sem grundvallast á ákveðnum þekkingarlegum frumforsendum sem Foucault telur hafa tekið stakkaskiptum með Upplýsingastefnunni, þá hafi átt sér stað rof frá hefð, vatnaskil í almennum hugsunarmáta, fremur en stórstígar framfarir fyrir tilstuðlan margra merkra einstaklinga sem fundu nýjar leiðir við að sjá og þekkja sannleikann. Könnun læknisins á mannslíkamanum er þannig ekki þekkingarfræðilega hlutlaus gjörð heldur hvílir á ríkjandi viðhorfum til þess hvernig hlutir eru flokkaðir og skilgreindir, heimspekilegu viðhorfi sem á sér sögulegan aðdraganda en er eigi að síður nýtt: Hér er talað um ''fæðingu'' klíníkurinnar, ekki tilurð hennar, því hún átti sér engar rætur. Hún fól í sér hugmyndasögulegt rof.
== Tilvísanir ==
{{reflist}}
== Tenglar ==
|
