„Jacques Derrida“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 17:
'''Jacques Derrida''' ([[15. júlí]] [[1930]] – [[9. október]] [[2004]]) var franskur [[heimspekingur]] sem fæddist í [[Alsír]]. Hann mótaði aðferðafræði sem kennd er við afbyggingu og verk hans eru jafnan talin til póststrúktúralisma og tengd póstmódernískum fræðum. Derrida kemur víða við í bókum sínum sem eru yfir 40 talsins ásamt ritgerðum og ræðum og hefur haft varanleg áhrif á [[hugvísindi]], einkum [[heimspeki]] og [[bókmenntafræði]]. Sú setning er oft er vísað til úr verkum Derrida er: „það er ekkert utan textans“ (franska: „il n'y a pas de hors-texte“) sem birtist í ritgerð um [[Rousseau]] og merkir þar að ekkert sé án samhengis. Gagnrýnendur Derrida hafa vitnað óspart í setninguna og sett fram sem eins konar slagorð í því skyni að sýna meinta villu afbyggingar í hnotskurn og gera hana tortryggilega.
[[Afbygging]] er tilraun til að vekja athygli á mótsögnum tiltekins texta og ganga gegn [[tvíhyggja|tvíhyggjunni]] sem hann hvílir á, nota andstæðupör hans til að grafa undan textanum og rekja upp raunverulega merkingu hans. Aðferð Derrida felur í sér að draga fram sögulegar rætur heimspekihugmynda og vefengja svokallaða ''frumspeki nærverunnar'' sem hann leit svo á að hefði drottnað yfir heimspekinni frá dögum [[Grikkland hið forna|Forn-Grikkja]]. Enda þótt afbygging hafi reynst þekktasta hugtak Derrida meðal almennings fer því fjarri að það hafi yfirgnæfandi stöðu umfram önnur innan heildarverks Derrida sjálfs.
Verk Derrida hafa skírskotanir til ótal sviða, svo sem [[Bókmenntir|bókmennta]], [[arkitektúr]]s, [[félagsfræði]] og [[menningarfræði]]. Á síðari hluta ferils síns fékkst hann einkum við siðferðisleg og pólitísk efni og hafði áhrif á stjórnmálahópa. Hann var umdeildur í lifanda lífi og er enn. Litið er á verk hans sem áskorun gagnvart óvefengdum frumforsendum vestrænnar heimspekihefðar og hefða vestrænnar menningar í heild sinni.
Derrida fæddist í úthverfi í Alsír inn í gyðingafjölskyldu af millistétt sem varð fyrir barðinu á Vichy-stjórninni. Hann var rekinn úr skóla í október árið 1942 af rasískum ástæðum. Þetta hafði hann í minnum ævilangt og brottreksturinn hafði mótandi áhrif á persónuleika hans. Hinn ungi Derrida tók þátt í ýmsum íþróttakeppnum í uppbótarskyni og dreymdi um að verða atvinnumaður í fótbolta. En þá þegar hafði hann uppgötvað og var tekinn að lesa af ástríku ekki aðeins klassíska skáldsagnahöfunda heldur einnig heimspekinga og rithöfunda á borð við Albert Camus, Antonin Artaud, Paul Valéry, Rousseau, Nietzsche og André Gide.
{{Stubbur|Æviágrip}}
| |||