|
You are very stupid, I will kill you and I WISH '''UNLIMITED BLOCK'''.
{| cellpadding="2" style="float: right; width: 307px; background: #e3e3e3; margin-left: 1em; border-spacing: 1px;"
! Skjaldarmerki Düsseldorfs
! Lega Düsseldorfs í Þýskalandi
|----
| align="center" bgcolor="#EFEFEF" | <div>{{border|[[Mynd:Stadtwappen der kreisfreien Stadt Düsseldorf.png|150px|none]]}}</div>
| align="center" bgcolor="#FFFFFF" | [[Mynd:Lage der kreisfreien Stadt Düsseldorf in Deutschland.png|150px]]
|- style="background: #ffffff;" align="center"
|----
| colspan=2 align=center |
|-----
! colspan="2" | Upplýsingar
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Sambandsland:|| Norðurrín-Vestfalía
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Flatarmál: || 217 km²
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Mannfjöldi: || 584 þúsund <small>(31. desember 2008)</small>
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Þéttleiki byggðar: || 2690/km²
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Hæð yfir sjávarmáli: || 38 m
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Borgarstjóri]]: || [[Dirk Elbers]]
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Vefsíða: || [http://www.duesseldorf.de/ www.duesseldorf.de]
|-----
|}
'''Düsseldorf''' er höfuðborg þýska sambandslandsins [[Norðurrín-Vestfalía|Norðurrín-Vestfalíu]]. Hún er fjórða stærsta borgin í sambandslandinu með 584 þúsund íbúa og liggur í [[Ruhr-héraðið|Ruhr-héraðinu]].
[[Mynd:Duesseldorf_Old_City_Panorama.jpg|thumb|right|450px|Düsseldorf að næturlagi.]]
== Lega ==
Düsseldorf er hafnarborg við [[Rín (fljót)|Rín]], gegnt borginni [[Neuss]], og liggur við suðvesturenda Ruhr-héraðsins. Næstu borgir (utan Neuss) eru [[Duisburg]] til norðurs (20 km), [[Mönchengladbach]] til vesturs (20 km), [[Wuppertal]] til austurs (25 km) og [[Köln]] til suðurs (25 km).
== Skjaldarmerki ==
[[Skjaldarmerki]] Düsseldorfs er rautt ljón sem snýr til vinstri og heldur á bláu akkeri. Ljónið skartar blárri kórónu. Allt þetta er á hvítum grunni. Upprunalegt merki borgarinnar er akkerið og vísar til siglinga á Rín. Ljónið er tákn hertoganna frá Bergisch Land. Þessi tvö tákn (ljónið og akkerið) sameinuðust á miðri [[18. öldin|18. öld]] en núverandi merki var hannað og samþykkt [[1938]].
== Orðsifjar ==
Borgin dregur nafn sitt af ánni Dussel, sem rennur í Rínarfljót í borginni. Dussel hét upphaflega Tussale, sem merkir ''árniður''. Upphaflega hét borgin Dusseldorp, sem merkir ''Bærinn við ána Dussel''. <ref>Geographische Namen in Deutschland. Duden. 1993. Bls. 83.</ref>
== Söguágrip ==
[[Mynd:Battle of Worringen 1288.PNG|thumb|Orrustan við Worringen]]
=== Upphaf ===
[[1135]] kemur þorpið Dusseldorp fyrst við skjöl sem [[Friðrik Barbarossa]] keisari sendi frá sér. Það er þá eitt af mörgum þorpum á svæðinu. Düsseldorf var þá lítill fiskibær við Rín. [[1189]] varð bærinn hluti af greifadæminu Berg (Bergisch Land). [[1288]] varð stórorrustan við Worringen. Þar leiddu saman hesta sína erkibiskupinn frá Köln og fylgismenn hans gegn Adolf V af Berg og fylgismenn hans. Erkibiskup reyndi að þenja út yfirráð sín, en beið ósigur í orrustunni. Adolf hélt greifadæmi sínu og veitti Düsseldorf borgarréttindi eftir sigurinn. Borgin dafnaði hins vegar hægt, sökum mikillar samkeppni við nálægar borgir, eins og Neuss og Köln. [[1380]] varð Vilhjálmur greifi af Berg að fursta og flutti aðsetur sitt í kjölfarið til Düsseldorf.
=== Frakkar ===
[[Mynd:Merian d. Ä., Matthäus - Ansicht von Düsseldorf (1647).jpg|thumb|Düsseldorf 1647. Mynd eftir Matthäus Merian]]
[[1614]] hertók Spánverjinn og hershöfðinginn Ambrosio Spinola, sem var á vegum keisarans, borgina, en þá hafði greifalínan dáið út. Eftir það varð hún hluti af greifadæminu Pfalz-Neuburg. Í [[Spænska erfðastríðið|spænska erfðastríðinu]] [[1702]] eyddu [[Frakkland|Frakkar]] nágrannaborgina Kaiserswerth, en létu Düsseldorf í friði. Frakkar hertóku borgina [[1757]] í [[7 ára stríðið|7 ára stríðinu]]. Frakkar voru aftur á ferð [[1795]] og héldu þeir borginni til [[1801]]. Þeir mynduðu stórhertogadæmið Berg með Düsseldorf að höfuðborg. Stórhertogar voru fyrst Joachim Murat hershöfðingi, síðan [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] sjálfur og loks bróðursonur Napoleons, Napoleon Louis Bonaparte. Þetta stórhertogadæmi hélst við til falls Napoleons [[1814]]. Þá voru prússar búnir að hertaka hertogadæmið. Ári seinna ákvarðaði [[Vínarfundinn]] að borgin og hertogadæmið skyldu tilheyra [[Prússland]]i. Við það missti Düsseldorf status sinn sem höfuðborg sem hún hafði haft í rúm 400 ár.
=== Nýrri tímar ===
[[Mynd:Palmen Duesseldorf 083.jpg|thumb|Í Düsseldorf er veðurfar svo milt að þar vaxa pálmatré í dag]]
Düsseldorf byrjaði ekki að vaxa og dafna fyrr en með [[Iðnbyltingin|iðnbyltingunni]]. Sérlega mikilvæg var Rínarhöfnin, sem lögð var [[1831]], og járnbrautartengingin sem komið var á [[1838]]. [[1850]] voru fyrstu stáliðjurnar starfræktar. Borgin þandist úr og fór íbúafjöldi borgarinnar yfir 100 þús [[1884]]. Næstu 20 árin tvölfaldaðist þessi tala og rúmlega það. Düsseldorf var þá orðin að leiðandi iðnaðarborg í prússneska ríkinu. Í [[Heimstyrjöldin fyrri|heimstyrjöldinni fyrri]] var stór hluti iðnaðarins breytt í vopnaframleiðslu. Eftir tap Þjóðverja í stríðinu kom til uppreisnar í borginni. Fram á mitt ár [[1919]] var ástandið líkt borgarastyrjöld. Borgarráð flúði, en margir framámenn borgarinnar voru teknir í gíslingu. Bylting þessi átti að leiða til umbóta eins og gert var í [[Rússneska byltingin 1917|Rússlandi]] 1917. Ástandið batnaði ekki fyrr en [[1921]] er Frakkar og [[Belgía|Belgar]] hertóku borgina. Tveimur árum seinna hertóku Frakkar nánast allt Ruhr-héraðið sem nokkurs konar stríðsskaðabætur. Var þá Düsseldorf í höndum Frakka til [[1925]]. Í [[Heimstyrjöldin síðari|heimstyrjöldinni síðari]] varð borgin fyrir gríðarlegum loftárásum, enda mikilvæg iðnaðarborg. Helmingur allra húsa eyðilagðist og 90% allra húsa hlutu skemmdir. Allar brýr yfir Rín eyðilögðust. Frá og með [[28. febrúar]] [[1945]] lét bandarískur landher sprengjum rigna yfir borgina í sjö heilar vikur áður en hann hertók borgina nánast bardagalaust. Þá hafði íbúafjöldinn minnkað um helming. [[Bandaríkin|Bandaríkjamenn]] skiluðu borginni til [[Bretland|Breta]], enda var hún á breska hernámssvæðinu. Við endurreisn borgarinnar varð hún aftur að iðnaðarborg, en einnig að miðstöð þjónustu og verslunar. Hún varð að einni stærstu borg Þýskalands. Íbúafjöldinn náði hámarki [[1962]] er hann fór í rúm 700 þús. Síðan þá hefur hann dalað talsvert. [[1965]] var háskólinn í borginni stofnaður. Borgin dafnaði svo vel að hún er í dag ein af tveimur stórborgum Þýskalands sem er skuldlaus (hin er [[Dresden]]).
== Íþróttir ==
[[Mynd:LTU arena - Warsteiner.jpg|thumb|Fortuna Düsseldorf leikur heimaleiki sína í Esprit Arena]]
Félagið DEG Metro Stars er eitt allra besta [[íshokkí]]lið Þýskalands. Það er margfaldur þýskur meistari og [[2006]] komst félagið í úrslitaleik í HM félagsliða. Á heimavelli þeirra fara gjarnan fram alþjóðlegir leikir. Hann hefur einnig verið vettvangur HM í íshokkí
Kvennaliðið DJK Agon 08 Düsseldorf er besta félagslið kvenna í [[Körfubolti|körfubolta]] í Þýskalandi. Á 9. áratugnum var liðið níu sinnum meistari í röð, og hefur orðið meistari nokkrum sinnum síðar. Félagið komst tvisvar í úrslitaleik í HM félagsliða ([[1983]] og [[1986]]).
Elsta [[Ruðningur|ruðningslið]] Þýskalands er Düsseldorfer Panther, sem er sexfaldur þýskur meistari, en það er oftar en nokkurt annað ruðningslið.
[[Knattspyrna|Aðalknattspyrnufélag]] borgarinnar er Fortuna Düsseldorf, sem varð þýskur meistari [[1933]] og bikarmeistari [[1979]] og [[1980]]. [[Atli Eðvaldsson]] og Pétur Ormslev léku báðir með félaginu 1981-85. Á seinni árum leikur liðið í neðri deildum. Heimavöllur félagsins, Rheinstadion, er gjarnan notaður í landsleiki.
Eitt árangursríkasta íþróttalið borgarinnar er [[borðtennis]]félagið Borussia Düsseldorf. Það er margaldur þýskur meistari, bikarmeistari og Evrópumeistari. Á HM félagsliða hefur félagið best náð 3. sæti. Árlega fer alþjóðlegt Evrópumót unglinga í borðtennis (Kids Open) fram í Düsseldorf. Mót þetta hefur verið haldið í 20 ár í Düsseldorf og eru þátttakendur um 1.500.
Árlega fer fram [[Maraþonhlaup]] í Düsseldorf í maímánuði. Á hlaupadegi er þá öll borgin í uppnámi, bæði út af viðburðinum og vegna umferðar. Hlaupið hefur farið fram árlega síðan [[2003]].
== Viðburðir ==
[[Mynd:Klaus Doldinger mit Saxophon.jpg|thumb|Klaus Doldinger er upphafsmaður Jazz-Rally í Düsseldorf. Hann leikur sjálfur á [[Saxófónn|saxófón]].]]
* Mesta hátíð borgarinnar er Karneval. Hér er um tímabil að ræða sem hefst í [[nóvember]] og nær hámarki í [[febrúar]]. Fólk fer í skrúðföt, fer í skrúðgöngur og heldur hátíðir, bæði innanhúss og utanhúss. Karneval í Düsseldorf hefur verið haldin síðan [[1833]].
* Japansdagurinn (''Japan-Tag'') er þýsk-japönsk hátíð sem haldin er árlega ýmist í [[maí]] eða [[júní]]. Hér er um útihátíð að ræða þar sem japönsk menning er í fyrirrúmi. Tónleikar fara fram með japönskum listamönnum, haldnar eru sýningar í japönskum íþróttagreinum (bardagagreinum), boðið er upp á japanskan mat og drykk og fleira. Hátíðinni lýkur með dansi og flugeldasýningu. Hátíð þessi hefur verið haldin síðan [[2002]] og er stærsta sinnar tegundar í heimi.
* Jazzhátíðin Düsseldorfer Jazz-Rally er stærsta [[jazz]]-tónlistarhátíð Þýskalands. Hún stendur yfir í júní ár hvert og eru haldnir um 100 tónleikar meðan hún stendur. Tónleikarnir fara fram utandyra á ýmsum stöðum í miðborginni og er því hægt að labba á milli eins og hugurinn stendur til (af því er nafnið Rally dregið). Nokkrir af stærri tónleikunum eru á sérstöðum og þarf að greiða aðgang fyrir.
== Frægustu börn borgarinnar ==
* ([[1797]]) [[Heinrich Heine]] rithöfundur
* ([[1938]]) [[Heino]], alþýðusöngvari
== Byggingar og kennileiti ==
[[Mynd:Duesseldorf Lambertus Burgplatz.jpg|thumb|Lambertuskirkjan er með skakkan turn]]
[[Mynd:Gehry photo office buildings river bank façade 01 Düsseldorf Germany 2005-07-27.jpg|thumb|Blokkahverfi eftir Frank Gehry]]
* '''Benrath-kastalinn''' var reistur [[1755]]-[[1773|73]] af kjörfurstanum Karl Theodor von der Pfalz sem sumaraðsetur, en þá voru Frakkar herrarnir í borginni. Kastalinn skemmdist lítilsháttar í loftárásum seinna stríðsins og tóku viðgerðir langan tíma. Í dag er tvenn söfn í húsinu, garðasafn og náttúrusafn. Það er einnig notað fyrir móttökur þjóðhöfðingja, t.d. hafa [[Mikhaíl Gorbatsjev]] og [[Elísabet 2. Bretadrottning|Elísabet II]] verið þar. Kastalinn er friðlýstur og búið er að sækja um að hann verði settur á [[heimsminjaskrá UNESCO]].
* '''Lambertuskirkjan''' er sennilega elsta nústandandi bygging borgarinnar. Hún var reist á [[12. öldin|12. öld]] og vígð [[1159]]. Hún var helguð heilögum Lambertusi sem var drepinn í Jülich árið [[705]]. Í þá daga voru jarðneskar leifar af heilögum Apollinaris varðveittar í kirkjunni og er hann síðan þá verndardýrlingur borgarinnar. Siðaskiptin fóru aldrei fram í Düsseldorf og því hefur hún ætíð verið kaþólsk. [[1815]] brann turninn og var því endurreistur. En viðurinn bognaði og snerist og því er turninn örlítið skakkur. Eftir að kirkjan hafði skemmst í loftárásum seinna stríðsins og byrjað var að gera við hana, barst ósk frá íbúum borgarinnar um að endurgera turnþakið þannig að það sé eins skakkt og áður hafði verið og var það gert.
* '''Gehry-Bauten''' er heiti á nýtískulegu blokkahverfi við Rínarbakka sem kanadíski arkítektinn [[Frank Gehry]] teiknaði. Aðalsmerki hans er að láta húsin virka skökk og snúin.
== Tilvísanir ==
<div class="references-small"><references/></div>
== Heimildir ==
{{wpheimild|tungumál=de|titill=Düsseldorf|mánuðurskoðað=apríl|árskoðað=2010}}
{{Commons|Düsseldorf}}
{{Borgir í Þýskalandi}}
[[Flokkur:Borgir í Þýskalandi]]
[[af:Düsseldorf]]
[[als:Düsseldorf]]
[[an:Düsseldorf]]
[[ar:دوسلدورف]]
[[az:Düsseldorf]]
[[bar:Düssldorf]]
[[be:Горад Дзюсельдорф]]
[[bg:Дюселдорф]]
[[br:Düsseldorf]]
[[bs:Düsseldorf]]
[[ca:Düsseldorf]]
[[cs:Düsseldorf]]
[[cv:Дюссельдорф]]
[[cy:Düsseldorf]]
[[da:Düsseldorf]]
[[de:Düsseldorf]]
[[el:Ντίσελντορφ]]
[[en:Düsseldorf]]
[[eo:Duseldorfo]]
[[es:Düsseldorf]]
[[et:Düsseldorf]]
[[eu:Düsseldorf]]
[[ext:Düsseldorf]]
[[fa:دوسلدورف]]
[[fi:Düsseldorf]]
[[fr:Düsseldorf]]
[[frr:Düsseldorf]]
[[fur:Düsseldorf]]
[[fy:Düsseldorf]]
[[gl:Düsseldorf]]
[[he:דיסלדורף]]
[[hr:Düsseldorf]]
[[hsb:Düsseldorf]]
[[hu:Düsseldorf]]
[[id:Düsseldorf]]
[[io:Düsseldorf]]
[[it:Düsseldorf]]
[[ja:デュッセルドルフ]]
[[jv:Düsseldorf]]
[[ka:დიუსელდორფი]]
[[kk:Дюссельдорф]]
[[ko:뒤셀도르프]]
[[ksh:Düsseldorf]]
[[ku:Düsseldorf]]
[[la:Dusseldorpium]]
[[lb:Düsseldorf]]
[[li:Dusseldörp]]
[[lij:Düsseldorf]]
[[lt:Diuseldorfas]]
[[lv:Diseldorfa]]
[[mk:Диселдорф]]
[[mr:ड्युसेलडॉर्फ]]
[[ms:Düsseldorf]]
[[my:ဒပ်ဆဲလ်ဒေါ့ဖ်မြို့]]
[[nah:Düsseldorf]]
[[nds:Düsseldörp]]
[[nds-nl:Dusseldörp]]
[[nl:Düsseldorf]]
[[nn:Düsseldorf]]
[[no:Düsseldorf]]
[[oc:Düsseldorf]]
[[os:Дюссельдорф]]
[[pam:Düsseldorf]]
[[pdc:Düsseldorf]]
[[pl:Düsseldorf]]
[[pnb:ڈسلڈورف]]
[[pt:Düsseldorf]]
[[qu:Düsseldorf]]
[[ro:Düsseldorf]]
[[ru:Дюссельдорф]]
[[sc:Düsseldorf]]
[[sco:Düsseldorf]]
[[sh:Düsseldorf]]
[[simple:Düsseldorf]]
[[sk:Düsseldorf]]
[[sl:Düsseldorf]]
[[sq:Dyzeldorfi]]
[[sr:Диселдорф]]
[[sv:Düsseldorf]]
[[sw:Düsseldorf]]
[[ta:டுசல்டோர்ஃப்]]
[[th:ดึสเซลดอร์ฟ]]
[[tr:Düsseldorf]]
[[uk:Дюссельдорф]]
[[ur:ڈسلڈورف]]
[[uz:Dusseldorf]]
[[vi:Düsseldorf]]
[[vo:Düsseldorf]]
[[war:Düsseldorf]]
[[yo:Düsseldorf]]
[[zh:杜塞尔多夫]]
[[zh-min-nan:Düsseldorf]]
| 