|
You are very stupid, I will kill you and I WISH '''UNLIMITED BLOCK'''.
{| cellpadding="2" style="float: right; width: 307px; background: #e3e3e3; margin-left: 1em; border-spacing: 1px;"
! Skjaldarmerki Brandenborgar
! Lega Brandenborgar í Þýskalandi
|----
| align="center" bgcolor="#EFEFEF" | <div>{{border|[[Mynd:Wappen Brandenburg an der Havel.png|150px|none]]}}</div>
| align="center" bgcolor="#FFFFFF" | [[Mynd:Lage der kreisfreien Stadt Brandenburg an der Havel in Deutschland.png|150px]]
|- style="background: #ffffff;" align="center"
|----
| colspan=2 align=center |
|-----
! colspan="2" | Upplýsingar
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Sambandsland:|| Brandenborg
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Flatarmál: || 228,8 km²
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Mannfjöldi: || 72 þúsund <small>(31. desember 2008)</small>
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Þéttleiki byggðar: || 317/km²
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Hæð yfir sjávarmáli: || 32 m
|---- bgcolor="#FFFFFF"
| Vefsíða: || [http://www.stadt-brandenburg.de/ www.stadt-brandenburg.de]
|-----
|}
[[Mynd:Dom Brandenburg 3.jpg|thumb|Pétur og Pálskirkjan er dómkirkjan í Brandenborg]]
'''Brandenburg an der Havel''' er þriðja stærsta borgin í þýska sambandslandinu [[Brandenborg]] með 72 þúsund íbúa. Borgin er meðal allra elstu borga sambandslandsins og er nafngefandi fyrir Brandenborg sem sambandsland.
[[Mynd:Brandenburg Pano 02 (MK).jpg|thumb|upright=3.0|left|Brandenburg]]
== Lega ==
Brandenborg liggur við ána [[Havel]] austarlega í samnefndu sambandslandi, rétt vestan við [[Potsdam]] og [[Berlín]], og um 60 km fyrir norðvestan [[Magdeburg]].
== Skjaldarmerki ==
[[Skjaldarmerki]] Brandenborgar sýnir tvenn borgarvirki. Til hægri með bláum turnum og riddara í hliði, til vinstri með grænum turnum og tveimur örnum. Efst hvílir kóróna. Þetta vísar til þess að upphaflega voru bæirnir tveir, Brandenborg og Luckenberg, sem seinna voru sameinaðir í eina borg. Frá [[1950]] til [[1990]] var notast við annað skjaldarmerki en þá var borgin í [[Austur-Þýskaland]]i. 1990 var gamla merkið tekið upp á ný.
== Orðsifjar ==
Brandenburg hét áður Brandanburg og Brendanburg. Ekki er með öllu ljóst hvaðan heitið á uppruna sinn, en líklegt þykir að það sé dregið af sögninni að brenna (á þýsku: ''brennen'' eða ''Brand''). Upphaf Brandenborgar er landnám Þjóðverja á [[12. öldin|12. öld]] og þurftu þeir oftar en ekki að ryðja skóga. Við það ferli var oft notaður eldur. Nýlega var heiti borgarinnar lengt og heitir nú opinberlega ''Brandenburg an der Havel'' til aðgreiningar frá sambandslandinu Brandenburg.<ref>Geographische Namen in Deutschland. Duden. 1993. Bls. 61.</ref>
== Söguágrip ==
=== Upphaf ===
928/29 hertók [[Hinrik I (HRR)|Hinrik I]] keisari slavneskt virki á núverandi borgarstæði. Í slavauppreisninni miklu [[983]] náðu slavar þó að endurheimta virkið og héldu því í rúm 200 ár. Það var ekki fyrr en [[1157]] að Albrecht der Bär hertók virkið endanlega og stofnaði markgreifadæmið Brandenburg. Í kringum virkið myndaðist bær, sem þar með er elsti bær markgreifadæmisins. Skömmu síðar var annar bær stofnaður, sem hét Luckenberg. Báðir bæirnir fengu eigin borgarmúra. Á [[15. öldin|15. öld]] tilheyrðu báðir bæirnir [[Hansasambandið|Hansasambandinu]], allt til [[1518]]. Að öðru leyti komu bæirnir lítið við sögu á [[Miðaldir|miðöldum]].
=== Stríðstímar ===
[[Mynd:Garcaeus marienkirche.jpg|thumb|Gömul mynd af Brandenborg og Maríukirkjunni, en kirkjan er horfin í dag]]
Milli [[1536]] og [[1555]] urðu [[Siðaskiptin|siðaskipti]] í báðum borgunum. Því var ráðist á þá af keisarahernum í [[30 ára stríðið|30 ára stríðinu]], sem rændi borgarbúa. Margir voru drepnir. Í Brandenborg einni saman bjuggu 10 þús manns fyrir stríð, en aðeins 3.000 lifðu stríðið af. Eftir hörmungarnar og mannfallið í stríðinu bauð kjörfurstinn [[Húgenottar|húgenottum]] að setjast að í Brandenborg. Við það varð mikill uppgangur bæði í Brandenborg og í Luckenberg, enda komu húgenottar með iðnað með sér. Borgirnar uxu nánast saman og voru loks sameinaðar [[1715]]. Árið [[1806]] hertóku [[Frakkland|Frakkar]] borgina í Napoleonsstríðunum og héldu henni í tvö ár. Það var ekki fyrr en með [[Iðnbyltingin|iðnbyltingunni]] að borgin náði sér efnahagslega á ný. [[1846]] fékk borgin [[járnbraut]]artengingu á línunni Berlín – Magdeburg.
=== Nýrri tímar ===
[[1848]] var uppreisnarárið mikla. Berlín fór ekki varhluta að uppreisnum. [[Friðrik Vilhjálmur IV (Prússland)|Friðrik Vilhjálmur IV]] Prússakonungur rak þjóðþingið úr Berlín, þar sem hann taldi að það hafi átt þátt í uppþoti og ynni að endurbótarkröfum. Þjóðþingið var þá flutt til Brandenborgar an der Havel, þar sem fundir þess fóru fram í dómkirkjunni (Pétur og Pálskirkjunni) þetta árið. Konungur leysti þingið að lokum upp í [[desember]] 1848. Á tímum [[Nasismi|nasista]] voru elstu fangabúðirnar nasista stofnaðar við borgarmörkin, Görden-búðirnar. Miklar loftárásir voru gerðar á borgina í [[Heimstyrjöldin síðari|heimstyrjöldinni síðari]]. 70% af iðnaðarhúsum og 15% af íbúarhúsum eyðilögðust. Cottbus var á rússneska hernámssvæðinu eftir stríð og því einnig hluti af [[Austur-Þýskaland]]i, allt þar til [[Þýskaland]] sameinaðist 1990. Síðan sameiningin átti sér stað hefur iðnaður í borginni átt erfitt uppdráttar og fer íbúum fækkandi. Þeir voru 90 þús fyrir sameiningu, en eru 72 þús í dag.
== Frægustu börn borgarinnar ==
[[Mynd:Roland - Brandenburg an der Havel.jpg|thumb|Roland í miðborginni]]
* ([[1882]]) [[Kurt von Schleicher]] fyrrverandi ríkiskanslari
* ([[1970]]) Steffen Freund fyrrverandi landsliðsmaður í knattspyrnu
== Byggingar og kennileiti ==
* '''Pétur og Pálskirkjan''' er dómkirkjan í borginni. Hún var reist á 11. öld og er með allra elstu kirkjum í sambandslandinu Brandenborg sem enn standa. Í kirkjunni er 600 ára gamall fataskápur fyrir presta og biskupa sem er í líki húss með þremur kvistum. Hann kallast ''Dreigiebelschrein''.
* '''Katrínskirkjan''' var vígð [[1401]] og helguð heilagri Katrínu. Kirkjan er hæsta mannvirkið í miðborginni með 72 metra háan turn. [[1582]] hrundi turninn og slasaði þrjá iðnaðarmenn sem nýverið luku dagsverki sínu við turninn og voru staddir í kirkjuskipinu. Kirkjan er helst þekkt fyrir að lík [[Gústaf Adolf 2.|Gústafs Adolf II]] Svíakonungs var lagt í kirkjuna í fleiri daga í 30 ára stríðinu uns það var sótt til [[Svíþjóð]]ar.
* '''Rolandstytta''' var sett upp í miðborginni [[1474]]. Hann er 5,35 m á hæð og var til tákns um velgengni borgarinnar. Meðan heimstyrjöldin síðari geysaði var Roland tekinn af stalli sínum og geymdur á öruggum stað. [[1946]] fékk hann að standa á ný á sínum stað.
== Tilvísanir ==
<div class="references-small"><references/></div>
== Heimildir ==
* {{wpheimild|tungumál=de|titill=Brandenburg an der Havel|mánuðurskoðað=febrúar|árskoðað=2010}}
{{Commons|Brandenburg an der Havel}}
{{Navbox generic
|name=Borgir í Þýskalandi
|title=[[Mynd:Flag of Germany.svg|25px|Fáni Þýskalands]] [[Listi yfir borgir í Þýskalandi|Borgir í Þýskalandi]] eftir mannfjölda
|groupstyle=text-align:right
|liststyle=text-align:left
|group1 = 1,000,000+
|list1 = [[Berlín]]{{·}} [[Hamborg]]{{·}} [[München]]
<div>
|group2 = 500,000+
|list2 = [[Bremen]]{{·}} [[Dortmund]]{{·}} [[Dresden]]{{·}} [[Düsseldorf]]{{·}} [[Essen]]{{·}} [[Frankfurt am Main|Frankfurt]]{{·}} [[Hannover]]{{·}} [[Köln]]{{·}} [[Leipzig]]{{·}} [[Nürnberg]]{{·}} [[Stuttgart]]
|group3 = 200,000+
|list3 =
<div>
[[Aachen]]{{·}} [[Ágsborg]]{{·}} [[Bielefeld]]{{·}} [[Bochum]]{{·}} [[Bonn]]{{·}} [[Brúnsvík]]{{·}} [[Chemnitz]]{{·}} [[Duisburg]]{{·}} [[Erfurt]]{{·}} [[Freiburg (Þýskaland)|Freiburg]]{{·}} [[Gelsenkirchen]]{{·}} [[Halle an der Saale]]{{·}} [[Karlsruhe]]{{·}} [[Kíl]]{{·}} [[Krefeld]]{{·}} [[Lübeck]]{{·}} [[Magdeburg]]{{·}} [[Mannheim]]{{·}} [[Münster]]{{·}} [[Mönchengladbach]]{{·}} [[Oberhausen]]{{·}} [[Rostock]]{{·}} [[Wiesbaden]]{{·}} [[Wuppertal]]
</div>
|group4 = 100,000+
|list4 =
</div>
[[Bergisch Gladbach]]{{·}} [[Bottrop]]{{·}} [[Bremerhaven]]{{·}} [[Cottbus]]{{·}} [[Darmstadt]]{{·}} [[Erlangen]]{{·}} [[Fürth]]{{·}} [[Gera]]{{·}} [[Göttingen]]{{·}} [[Hagen]]{{·}} [[Hamm]]{{·}} [[Heidelberg]]{{·}} {{nowrap|[[Heilbronn]]{{·}} [[Herne, Germany|Herne]]{{·}}}} [[Hildesheim]]{{·}} [[Ingolstadt]]{{·}} [[Jena]]{{·}} [[Kassel]]{{·}} [[Koblenz]]{{·}} [[Leverkusen]]{{·}} [[Ludwigshafen]]{{·}} [[Mainz]]{{·}} [[Moers]]{{·}} [[Mülheim an der Ruhr]]{{·}} [[Neuss]]{{·}} [[Offenbach am Main]]{{·}} [[Oldenburg]]{{·}} [[Osnabrück]]{{·}} [[Paderborn]]{{·}} [[Pforzheim]]{{·}} [[Potsdam]]{{·}} [[Recklinghausen]]{{·}} [[Regensburg]]{{·}} [[Remscheid]]{{·}} [[Reutlingen]]{{·}} [[Saarbrücken]]{{·}} [[Salzgitter]]{{·}} [[Siegen]]{{·}} [[Solingen]]{{·}} [[Trier]]{{·}} [[Ulm]]{{·}} [[Witten]]{{·}} [[Wolfsburg]]{{·}} [[Würzburg]]
}}<noinclude>
{{DEFAULTSORT:{{PAGENAME}}}}
[[Flokkur:Borgir í Þýskalandi]]
</noinclude>
[[af:Brandenburg an der Havel]]
[[ang:Brandenburg]]
[[cs:Brandenburg an der Havel]]
[[da:Brandenburg an der Havel]]
[[de:Brandenburg an der Havel]]
[[en:Brandenburg an der Havel]]
[[eo:Brandenburg an der Havel]]
[[es:Ciudad de Brandeburgo]]
[[et:Brandenburg (linn)]]
[[fa:برندنبورگ آن در هاول]]
[[fi:Brandenburg an der Havel]]
[[fr:Brandebourg-sur-la-Havel]]
[[he:ברנדנבורג (עיר)]]
[[id:Brandenburg an der Havel]]
[[it:Brandeburgo sulla Havel]]
[[ja:ブランデンブルク・アン・デア・ハーフェル]]
[[ka:ბრანდენბურგი]]
[[ko:브란덴부르크안데어하펠]]
[[la:Brandenburgum (oppidum)]]
[[lb:Brandenburg un der Havel]]
[[lt:Brandenburgas (miestas)]]
[[nds:Brannenborg an de Havel]]
[[nl:Brandenburg an der Havel]]
[[nn:Brandenburg an der Havel]]
[[no:Brandenburg an der Havel]]
[[pdc:Brandenburg an der Havel]]
[[pl:Brandenburg an der Havel]]
[[pt:Brandenburg an der Havel]]
[[ro:Brandenburg (oraș)]]
[[ru:Бранденбург-на-Хафеле]]
[[simple:Brandenburg an der Havel]]
[[sr:Бранденбург на Хафелу]]
[[sv:Brandenburg an der Havel]]
[[uk:Бранденбург-на-Хафелі]]
[[vi:Brandenburg an der Havel]]
[[vo:Brandenburg]]
[[war:Brandenburg an der Havel]]
[[zh:哈弗尔河畔勃兰登堡]]
| 