„Oxun“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
MerlIwBot (spjall | framlög)
m robot Bæti við: et:Oksüdatsioon
You are very stupid, I will kill you and I WISH '''UNLIMITED BLOCK'''.
Lína 1:
You are very stupid, I will kill you and I WISH '''UNLIMITED BLOCK'''.
[[Mynd:Rust.jpg|thumb|250px|Ryðgun járns]]
'''Oxun''' er heiti á [[efnaferli]] þegar [[súrefni]]satóm bindast öðru [[efnasamband]]i. Betri skilgreining er að í oxunarhvarfi gefur frumefni frá rafeind(ir). Því er skilgreind ''oxunartala'' frumefnis. Þegar [[frumeind]] eða [[Jón (efnafræði)|jón]] tapar [[rafeind]], hækkar oxunartalan. Þegar [[járn]] oxast kallast það að járnið ''ryðgi''.
 
'''Afoxun''' er heiti efnaferlisins þegar frumefni bætir við sig rafeind. Þá lækkar oxunatalan.
 
Oxun er mikið notuð í efnaiðnaði, til dæmis við framleiðslu hreinlætisefna.
 
[[Bruni]] er tegund hraðfara oxunar.
 
== Oxarar og afoxarar ==
Í oxunar-afoxunarhvarfi hliðrast rafeindir frá einu frumefni til annars frumefnis. Það frumefni sem gefur frá sér rafeind(ir) kallast [[afoxari]] (það oxast sjálft) og það frumefni sem tekur til sín rafeind(ir) kallast [[oxari]] (það afoxast sjálft).
 
Oxarar eru almennt frumefni eða efnasambönd þar sem einkennast af hárri oxunartölu t.d. H<sub>2</sub>O<sub>2</sub>, MnO<sub>4</sub><sup>-</sup>, Cr<sub>2</sub>O<sub>7</sub><sup>-2</sup>.
 
Afoxarar eru fjölbreyttur hópur efna. Rafjákvæðir málmar eins og Li, Na, Mg, Fe, Zn og Al eru góðir afoxarar. Hreint kolefni, C, er einnig góður afoxari. Í lífrænni efnafræði eru hýdríð sambönd eins og NaBH<sub>4</sub> og LiAlH<sub>4</sub> mikið notuð sem afoxarar.
 
== Dæmi um oxunar-afoxunarhvörf ==
Fe<sup>+2</sup> oxast í Fe<sup>+3</sup> með vetnisperoxíð sem oxara. <br />
Hálfhvörfin eru <br />
 
Fe<sup>+2</sup> → Fe<sup>+3</sup> + e<sup>-</sup><br />
 
H<sub>2</sub>O<sub>2</sub> + 2e<sup>-</sup> → 2OH<sup>-</sup><br />
 
Heildarhvarfið er 2 Fe<sup>+2</sup> + H<sub>2</sub>O<sub>2</sub> + 2 H<sup>+</sup> → 2 Fe<sup>+3</sup> + 2 H<sub>2</sub>O<br />
<br />
Járn, Fe, oxast yfir í Fe<sup>+3</sup> undir áhrifum súrefnis. Til þess að þetta gangi greiðlega fyrir sig er best að vatn sé til staðar í formi raka. Hvarfjafnan er<br />
4 Fe + 3 O<sub>2</sub> → 2 Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>. Því er ein aðferð til að ryðverja járn að mála það vel.
 
== Tengt efni ==
* [[Oxunartala]]
 
{{Stubbur|efnafræði}}
[[Flokkur:Efnafræði]]
 
[[ca:Oxidació]]
[[cs:Oxidace]]
[[de:Oxidation]]
[[es:Oxigenación]]
[[et:Oksüdatsioon]]
[[fi:Hapetus]]
[[hr:Oksidacija]]
[[it:Ossidazione]]
[[ja:酸化]]
[[nl:Oxidatie]]
[[pl:Utlenianie]]
[[pt:Oxigenação]]
[[ru:Оксидирование]]
[[simple:Oxidation]]
[[sv:Oxidation]]
[[tr:Yükseltgenme]]
[[uk:Окиснення]]
[[zh:氧化]]