„Raunveruleiki“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
Luckas-bot (spjall | framlög)
m r2.7.1) (robot Bæti við: hif:Asliyat, oc:Realitat
Lína 1:
'''Raunveruleikinn''' eða '''veruleikinn''' er það sem er.<ref>Simon Blackburn, ''The Oxford Dictionary of Philosophy'' s.v. „reality“ (Oxford: Oxford University Press, 1994).</ref> [[Frumspeki]] (og [[verufræði]]) er undirgrein [[heimspeki]]nnar sem fjallar um hvað það er sem er raunverulega til og ''hvernig'' það er til eða ''í hvaða skilningi''. Í víðum skilningi felur raunveruleikinn í sér allt það sem er til, hvort sem það er áþreifanlegt, sjáanlegt eða skiljanlegt innan [[Vísindi|vísindanna]], heimspekinnar eða einhvers annars hugtakakerfis.
 
== Heimspekilegar kenningar um raunveruleikann ==
Heimspekin fjallar um raunveruleikann á tvennan hátt: [[eðli]] raunveruleikans annars vegar og tengsl hans við [[Hugur|hugann]] (og [[tungumál]] og [[menning]]u) hins vegar.
 
[[Verufræði]] er undirgrein [[frumspeki]]nnar sem fjallar um hvað er til, helstu flokka [[tilvist]]ar. Verufræðin reynir að lýsa almennustu tegundum þess sem er til og hvernig þeir tengjast (til dæmis efnislegir hlutir og eiginleikar, sem eru háðir hlutunum sem hafa þá). Sumir heimspekingar gera greinarmun á raunveruleika og tilvist. Margir [[rökgreiningarheimspeki]]ngar forðast að nota orðin „raunverulegur“ og „raunveruleiki“ í umfjöllun um verufræði. Þeir sem gera ekki greinarmun á raunveruleika og tilvist spyrja gjarnan hvort tilvist sé eiginleiki hluta. Flestir heimspekingar síðan [[Immanuel Kant]] hafa haldið að tilvist sé alls ekki eiginleiki heldur forsenda þess að hlutir geti haft eiginleika.
 
Í umræðum um [[hlutlægni]], sem eiga sér stað innan bæði [[frumspeki]] og [[þekkingarfræði]], snýst spurningin um raunveruleikann oft um það að hvaða marki og á hvaða hátt raunveruleikinn ''veltur á'' hugrænum og menningarlegum atriðum, svo sem [[skynjun]]um, [[skoðun]]um og öðrum [[Íbyggið viðhorf|íbyggnum viðhorfum]], trúarbrögðum, stjórnmálahugsjónum og svo framvegis.
 
Sú skoðun að til sé raunveruleiki óháður skoðunum, skynjunum og svo framvegis kallast [[hluthyggja]]. Heimspekingar tala oft um hluthyggju ''um'' þetta og hitt, til dæmis hluthyggju um altök eða hluthyggju um hinn ytri heim. Almennt má segja að þegar maður getur bent á einhvern hóp hluta eða einkenna sem velta ekki á skynjunum, skoðunum, tungumáli eða öðrum mannasetningum, þá sé hægt að tala um hluthyggju ''um'' þann hóp hluta.
 
Andstæðan við hluthyggju er [[hughyggja]] um sama hóp hluta, til dæmis hughyggja um altök (sem er venjulega kölluð [[nafnhyggja]]) eða hughyggja um hinn ytri heim. Eitt afbrigði hughyggju er stundum nefnt [[fyrirbærafræði]]. [[Menningarleg afstæðishyggja]] er hughyggja um siðfræðileg hugtök, sem heldur því fram að siðfræðileg hugtök séu félagsleg smíði sérhvers menningarsamfélags.
 
== Tilvísanir ==