„Grikkland hið forna“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við
CarsracBot (spjall | framlög)
m r2.6.4) (robot Bæti við: rue:Старовіке Ґрецько
Cessator (spjall | framlög)
Lína 8:
Það eru engin hefðbundin ártöl sem allir eru sammála um að marki upphaf eða endi fornaldarmenningar Grikklands. Áður fyrr var miðað við upphaf [[Ólympíuleikarnir|Ólympíuleikanna]] árið [[776 f.Kr.]] en fæstir sagnfræðingar gera það nú um mundir. Flestir láta tímabilið ná aftur til [[Mýkenumenningin|Mýkenumenningarinnar]], sem hófst um [[1600 f.Kr.]] en leið undir lok um [[1150 f.Kr.]] Aftur á móti telja margir að hin áhrifamikla [[Mínóísk menning|mínóíska menning]], sem blómstraði einkum á [[Krít (eyja)|Krít]] (og er einnig nefnd Krítarmenningin) en einnig á meginlandi Grikklands á undan Mýkenumenningunni, hafi verið svo frábrugðin grískri menningu síðari tíma að hana beri að flokka út af fyrir sig. Blómaskeið mínóísku menningarinnar endaði á [[14. öld f.Kr.]] en menningin leið ekki endanlega undir lok fyrr en um [[1200 f.Kr.]], skömmu áður en Mýkenumenningin leið undir lok. Eigi að síður er Mýkenumenningin gjarnan talin með Grikklandi hinu forna en ekki mínóísk menning.
 
Við endalok Mýkenumenningarinnar (og upphaf [[Járnöld|járnaldar]]) hefjast svokallaðar [[Myrku aldirnar í sögu Grikklands|myrkar aldir]] í sögu Grikklands ([[1100 f.Kr.|1100]] [[800 f.Kr.]]) en þær einkennast af stöðnun og hnignun.<ref>Um Grikkland á myrku öldunum, sjá Finley (1991) 19-28, og Finley (2002).</ref> [[Nýlendutíminn í sögu Grikklands|Nýlendutíminn]] ([[800 f.Kr.|800]] [[500 f.Kr.]]) tekur við af myrku öldunum.<ref>Um nýlendutímann, sjá Finley (1991), 30-53; George Forrest, „Greece: The History of the Archaic Period“ hjá John Boardman, Jasper Griffin og Oswyn Murray (ritstj.), ''The Oxford History of Greece and the Hellenistic World'' (1986/1991/2002), 13-46.</ref> [[Klassíski tíminn]] ([[490 f.Kr.|490]] [[323 f.Kr.]]) er talinn gullöld grískrar menningar.<ref>Um klassíska tímann í sögu Grikklands, sjá Kitto (1991), 109-135; Finley (1991), 54-93; Simon Hornblower, „Greece: The History of the Classical Period“ hjá John Boardman, Jasper Griffin og Oswyn Murray (ritstj.), ''The Oxford History of Greece and the Hellenistic World'' (1986/1991/2002), 142-176; Oswyn Murray „Life and Society in Classical Greece“ í sama riti, 240-276.</ref> [[Helleníski tíminn]] fylgdi í kjölfar klassíska tímans og er venjulega talinn ná allt fram til ársins [[31 f.Kr.]] þegar her [[Octavíanus]]ar sigraði her [[Marcus Antoníus|Marcusar Antoníusar]] og [[Kleópatra|Kleópötru]] við Actíum (en er stundum talinn enda árið [[146 f.Kr.]] þegar Rómverjar náðu í reynd yfirráðum yfir Grikklandi).<ref>Um helleníska tímann, sjá Walbank (1981); Finley (1991), 170-179; Simon Price, „The History of the Hellenistic Period“ hjá John Boardman, Jasper Griffin og Oswyn Murray (ritstj.), ''The Oxford History of Greece and the Hellenistic World'' (1986/1991/2002), 364-389; Robin Lane Fox, „Hellenistic Culture and Literature“ í sama riti, 390-420; Jonathan Barnes, „Hellenistic Philosophy and Science“ í sama riti, 421-446; Roger Ling, „Hellenistic and Greco-Roman Art“ í sama riti, 447-474.</ref>
 
Eftir lok helleníska tímans er oft talað um grísk-rómverskan tíma og grísk rómverska menningu en óljóst er við hvað skal miða endalok grískrar fornaldar. Upphaf [[Miðaldir|miðalda]] er oft miðað við „fall“ Vestrómverska ríkisins árið [[476]] þegar síðasta keisara Rómar, [[Rómúlus Ágústus|Rómúlusi Ágústusi]], var steypt af stóli. Það hafði hins vegar ekki afgerandi áhrif á Grikkland sem var hluti Austrómverska ríkisins, sem féll ekki fyrr en árið [[1453]]. Margir miða við lok [[3. öld|3. aldar]] en þá er komið fram í síðfornöld; eftir þann tíma fór í hönd hningnunarskeið í grískum bókmenntum samtímis uppgangi kristninnar, sem telst ekki til grískrar fornaldarmenningar. Einnig mætti miða við árið [[640]] þegar Arabar náðu grísku borginni [[Alexandría (Egyptaland)|Alexandríu]] í [[Egyptaland]]i á sitt vald.<ref>Geir Þ. Þórarinsson, [http://visindavefur.hi.is/?id=5208 „Hver er saga grískrar heimspeki?“]. ''Vísindavefurinn'' 19.8.2005. (Skoðað 10.12.2006).</ref>