Bakkabræður
Bakkabræður, þeir Gísli, Eiríkur og Helgi, voru frá bænum Bakka í Svarfaðardal eða jafnvel Bakka í Fljótum. Þeir eru meðal þekktustu þjóðsagnapersóna Íslendinga og í Þjóðsögum Jóns Árnasonar eru fjölmargar sagnir um þá. [1] Ekki er vitað hvenær þeir voru uppi né hverra manna þeir voru, nöfn foreldra þeirra koma hvergi fram í sögunum um þá. Þeir voru einfaldir og auðtrúa og sögurnar um þá byggja allar á þessum persónueinkennum. Bakkabræðrasögurnar eru allar stuttar kímnisögur. Þær þekktustu eru m.a.:
- Faðir vor kallar kútinn
- Kötturinn étur allt
- Ekki er kyn þó keraldið leki
- Í viðarmó
- Gluggalausa húsið
- Tunglið og herskipið
Jón Árnason þjóðsagnasafnari fékk flestar sögurnar um þá bræður frá heimildarmönnum í Eyjafirði.
Svarfdælingar eru stoltir af Bakkabræðrum og hafa gert ýmislegt til að halda minningu þeirra á lofti. Á Dalvík er GísliEiríkurHelgi - Kaffihús Bakkabræðra og áhugi hefur verið á að reisa sögusetur þeim til heiðurs.
Bakkabræður úr Fljótum breyta
Í Þjóðsögum Jóns Árnasonar fer raunar tvennum sögum af Bakkabræðrum, annars vegar eru það hinir klassísku bræður Gísli, Eiríkur og Helgi frá Bakka í Svarfaðardal. Hins vegar eru það fjórir bræður frá Bakka í Fljótum. [2] Þeir hétu Eiríkur, Þorsteinn, Gísli og Jón. Uppruni þeirra er nokkuð á reiki, sumir segja þá hafa verið Þorsteinssyni en aðrir telja að faðir þeirra hafi verið Björn Ingimundarson, ættaður úr Ólafsfirði, og hafi búið á Bakka nálægt 1600. Að minnsta kosti einn þeirra bræðra var giftur. Kona hans hét Gróa og var kölluð einsýna Gróa því hún var eineygð. Þau eignuðust afkomendur og frá þeim eru raktar ættir í þjóðsögunum. Sögurnar sem skráðar eru um bræðurna frá Bakka í Fljótum eru flestar þær sömu og sagðar eru af hinum svarfdælsku Bakkabræðrum. Þó eru þær lítið eitt lengri og nákvæmari og auk þess eru þær fleiri. Þessar sögur voru skráðar af séra Jóni Norðmann (f. 1820) sem lengi var prestur á Barði í Fljótum. [3]. Jón Árnason þjóðsagnasafnari tók sögur hans upp í safn sitt.
Bakkabræður í menningunni breyta
Bakkabræður koma víða við sögu í íslensku menningarlífi bæði í bókum, á leiksviði, í kvikmyndum og á hljómplötum sbr. eftirfarandi dæmi:
- Bakkabræður. Skrudda 1997 (barnabók)
- Bakkabræður og kímnisögur, 2011 (hljóðbók)
- Bakkabræður. Fálkinn 1983. Sigurður Sigurjónsson leikur og les (hljómplata)
- Reykjavíkurævintýri Bakkabræðra, 1951 (kvikmynd)
- Jóhannes úr Kötlum orti um þá kvæðaflokk, Bakkabræður, 1941.
Bakkabræðrasögur hafa verið þýddar og endursagðar á ensku. The Backward Brothers See the Light. A Tale from Iceland eftir Peter Eyvindson með teikningum eftir Craig Terlson. Alberta, Kanada, 1991.
Tenglar breyta
- Um Bakkabræður á Kærleikssíðu Júlla Geymt 16 febrúar 2015 í Wayback Machine
Tilvísanir breyta
- ↑ Jón Árnason. Íslenskar Þjóðsögur og ævintýri II. Bókaútgáfan Þjóðsaga, Prentsmiðjan Hólar, Reykjavík. bls. 499.
- ↑ Jón Árnason. Íslenskar Þjóðsögur og ævintýri V. Bókaútgáfan Þjóðsaga, Prentsmiðjan Hólar, Reykjavík. bls. 383.
- ↑ Jón Norðmann (1946). Allrahanda. Menn og minjar IV. Reykjavík.