Alzheimer-sjúkdómur

Alzheimer-sjúkdómur er þrálátur hrörnunarsjúkdómur sem lýsir sér meðal annars í minnisleysi, skapsveiflum, missi á orðaforða og ruglingi og hrjáir um 25 milljón manns í heiminum. Meðallífslíkur fólks eftir greiningu eru þrjú til tíu ár Ekki er til nein lækning við Alzheimer og allar fáanlegar meðferðir, sem telja aðeins fjögur samþykkt lyf og óífarandi meðferðir sem og líkamlegar æfingar, minnisæfingar, draga aðeins tímabundið úr einkennum Alzheimer og geta jafnframt skapað óæskilegar aukaverkanir.

Samanburður á heilum aldraðra einstaklinga án (til vinstri) og með Alzheimer-sjúkdóm (til hægri).

Einkenni

Stig Alzheimer

Áhrif öldrunar á minni, en er ekki Alzheimer

• Gleymir hlutum stundum
• Týnir stundum hlutum
• Minniháttar skammtímaminnisleysi
• Muna ekki öll smáatriði
• Gleyma stundum nöfnum, en muna seinna

Fyrsta stig Alzheimer

• Upplifa tímabil gleymsku og minnisleysi
• Gleyma nöfnum fjölskyldumeðlima
• Aðeins nánustu aðilar taka eftir breytingum
• Ruglingur í aðstæðum sem ekki eru vanalegar

Annað stig Alzheimer

• Miklir erfiðleikar við að muna atriði
• Mikill ruglingur í mörgum aðstæðum
• Erfiðleikar við svefn
• Villast oft

Þriðja stig Alzheimer

• Erfiðleikar við að hugsa
• Erfiðleikar við að tjá sig
• Endurtekur samræður
• Kvíði, árásargirni og ofsóknaræði

Framgangi sjúkdómsins er skipt í fjóra hluta, þar sem tekið er tillit til mynsturs í hegðun, hugsun og líðan.

Kenningar um orsakir

Kenning Amyloid Beta

Samkvæmt kenningu um Amyloid útfellingar orsakast Alzheimer af útfellingum og uppsöfnun af amyloid beta (Aβ) skellum utan um taugafrumur og veldur eitrunaráhrifum. Önnur meinafræðileg einkenni Alzheimer sem og taugaþráðaflækjur (e. neurofibrillary tangles) innan í taugafrumum, minnkuð virkni átfrumna, frumudauði, æðskemmdir og vitglöp orsakist af uppsöfnun Aβ skellna. Krufningar á heila Alzheimer-sjúklinga hafa sýnt fram á óeðlilegrar uppsöfnunar af Aβ skellum og taugaþráðaflækjum og að magn og dreifð skellnanna og taugaþráðaflækjanna hefur háa fylgni við framrás sjúkdómsins. Þessi kenning er þó ekki staðfest en fræðimenn deila um hvort Aβ skellur sé í raun orsök Alzheimer, en lyfjameðferðir sem minnka Aβ skellur í heila virðast ekki minnka einkenni Alzheimer.

Kenning Tau próteina

Kenningin um hlutverk Tau próteina leggur til að umbreyting á tau próteinum innan í taugafrumum valdi taugaþráðaflækjum sem þaðan af veldur eitrun og taugafrumudauða.

Tenglar

• „Af hverju fær fólk Alzheimer? Og af hverju er sjúkdómurinn ættgengur?“. Vísindavefurinn.
• „Af hverju man fólk með Alzheimer hvað það gerði fyrir 50 árum, en ekki hvað það borðaði í morgunmat?“. Vísindavefurinn.
• „Er hægt að búa til lyf gegn Alzheimer-sjúkdómi með því að genabreyta hákörlum?“. Vísindavefurinn.
• Alsheimer sjúkdómurinn - er til lækning við honum? (Heilsuhringurinn, desember 2010)
• Félag áhugafólks og aðstandenda Alzheimerssjúklinga og annarra skyldra sjúkdóma
• „Alzheimersjúkdómurinn“; grein í Morgunblaðinu 1991
• Hrörnunarsjúkdómar í heila - oxavarnarensím og kopar Kynning á rannsóknum (Læknablaðið 9. tbl. 2003, Jóhannesson Þ, Kristinsson J, Snædal J)
• Umhverfis áhættu og hlífðar þættir í Alzheimer Geymt 19 júlí 2010 í Wayback Machine
• Guðmundur Guðmundsson, Ný nálgun í glímunni við Alzheimer (stundin.is 2017)
• Guðmundur Guðmundsson, Straumhvörf í stríðinu gegn Alzheimer (stundin.is 2018)