Wikipedia

Teiknimynd

Teiknimynd er kvikmynd sem gerð er með því að röð teiknaðra mynda eru sýndar með stuttu millibili sem veldur því að þær virðast vera hreyfimynd. Hefðbundnar teiknimyndir voru unnar á glærar filmur og ljósmyndaðar á kvikmyndafilmu. Í dag eru teiknimyndir yfirleitt tölvuteiknimyndir gerðar með tölvugrafík. Teiknimyndagerð er sérstök listgrein innan kvikmyndagerðar, ásamt öðrum aðferðum til hreyfimyndagerðar, eins og stopmotion-hreyfimyndum með leirbrúðum og skuggaleikhúsi, sem dæmi.

Teiknimynd af hesti þar sem hreyfingarnar byggjast á ljósmyndum Eadweard Muybridge.

Yfirleitt eru sýndir 10 til 12 rammar á sekúndu í teiknimynd, en í venjulegri leikinni kvikmynd er venjan 24 rammar á sekúndu. Oftast nægir að notast við 12 ramma (sem nefnast „á tveimur“) til að láta mynd virðast á samfelldri hreyfingu, en ef þarf að sýna snöggar hreyfingar er stundum notast við 24 ramma („á einum“). Fyrir hægari hreyfingar og ódýrari framleiðslu er stundum notast við átta ramma á sekúndu („á þremur“).[1]

Ýmsir hafa gert tilraunir með að blanda saman teiknimyndum og leiknum myndum frá fyrstu tíð. Með tölvugrafík og raunsæjum þrívíddarteikningum er hægt að setja saman teiknaða mynd og tekna mynd þannig að ekki sjáist munur á til að skapa tæknibrellur.

Saga breyta

 
Snúningsskífa úr Phénakistiscope frá 1833.

Fyrir tíma kvikmyndanna höfðu menn notast við ýmis brögð til að láta hluti og myndir virðast hreyfast af sjálfsdáðum, með brúðuleikhúsi, skuggaleikhúsi, ýmsum útgáfum af töfralukt, og öðrum aðferðum.[2]

Eiginlegar teiknimyndir, þar sem röð samtengdra mynda er sýnd hratt þannig að myndin virðist hreyfast, komu til sögunnar með snúningsskífum eins og Phénakisticope (1833), Zoetrope (1866), flettibókum (1868) og Praxinoscope (1877). Franski uppfinningamaðurinn Charles-Émile Reynaud þróaði Praxinoscope-vélina þannig að hægt var að varpa lengri myndaröðum á tjald. Árið 1888 fékk hann einkaleyfi á vél sem hann notaði fyrir sýningar sem hann nefndi Théâtre Optique og sýndi allt að 700 handmálaðar myndir í röð. Hreyfimyndin var gerð á glærur og bakgrunnurinn aðskilinn.[3]

Þöglu myndirnar breyta

Þegar eiginleg kvikmyndagerð hófst undir lok 19. aldar voru teiknaðar myndir í fyrstu ekki álitnar henta nýja miðlinum sem átti að sýna raunsæjar lifandi myndir. J. Stuart Blackton hóf að nota stop-motion tækni til að blanda teiknimyndum saman við leiknar kvikmyndir. Kvikmyndin The Haunted Hotel frá 1907 varð vinsæl og lengi talin fyrsta teiknimyndin.[4] Franski skopmyndateiknarinn Émile Cohl gerði svo fyrstu hreinræktuðu teiknimyndina, Fantasmagorie, árið 1908. Cohl teiknaði myndirnar beint á kvikmyndafilmuna. Bandaríski myndasöguhöfundurinn Winsor McCay gerði líka tilraunir með teiknimyndagerð þar sem hann teiknaði hverja mynd fyrir sig á blað í Nemó litli (1911) og Gertie the Dinosaur (1914).[5]

Á 2. áratug 20. aldar varð teiknimyndagerð að iðnaði í Bandaríkjunum.[6] Framleiðandinn John Randolph Bray og kvikarinn Earl Hurd þróuðu persónuna Bobby Bumps fyrir röð stuttra gamanmynda. Þeir fengu einkaleyfi á því sem varð hin hefðbundna framleiðsluaðferð teiknimynda, að teikna hreyfimyndirnar á glærur.[7][8] Fyrsta teiknimyndafígúran sem náði vinsældum í Bandaríkjunum var Kötturinn Felix eftir Pat Sullivan og Otto Messmer árið 1919.[9] Árið 1917 fékk Max Fleischer einkaleyfi[10] á aðferð við gerð teiknimynda sem hann nefndi Rotoscope, þar sem leikinni kvikmynd er varpað á blað og teiknarinn teiknar eftir myndunum til að skapa raunsærri hreyfingar.

Árið 1917 gerði ítalsk-argentínski leikstjórinn Quirino Cristiani fyrstu teiknimyndina í fullri lengd, El Apóstol, sem náði miklum vinsældum, en er nú talin glötuð. Hann fylgdi henni eftir árið 1918 með Sin dejar rastros sem var gerð upptæk af stjórnvöldum daginn eftir frumsýninguna.[11] Elsta teiknimyndin í fullri lengd sem hefur varðveist er þýska myndin Die Abenteuer des Prinzen Achmed eftir Lotte Reiniger frá 1927.[12]

Gullöld bandarískra teiknimynda breyta

 
Mína og Mikki Mús í myndinni Plane Crazy frá 1928.

Stuttmynd Walt Disney frá 1928, Steamboat Willie, markar upphaf gullaldar bandarískra teiknimynda með samhæfðri hljóðrás, sem stóð fram á 7. áratug 20. aldar. Persónurnar Mikki Mús og Mína Mús birtust fyrst í þeirri teiknimynd. Disney stofnaði kvikmyndaverið Walt Disney Animation Studios árið 1923, ásamt bróður sínum, Roy O. Disney. Disney hafði mjög mikil áhrif á teiknimyndagerð um allan heim næstu áratugi, þótt framleiðslan hafi ekki verið stór hluti af heimsframleiðslunni.[13]

Frá því um 1930 til um 1970 sendu bandarísku teiknimyndaverin frá sér mikið magn stuttmynda með teiknimyndafígúrum með hljóði og í lit. Í fyrstu voru þessar myndir sýndar á undan leiknum kvikmyndum í kvikmyndahúsum. Þetta voru meðal annars myndir frá Disney Animation Studios (Guffi 1932 og Andrés Önd 1934), Fleischer Studios/Famous Studios (Betty Boop 1930, Stjáni blái 1933, og Draugurinn Kasper 1945), Warner Bros. Cartoon Studios/Looney Tunes (Porky Pig 1935, Daffy Duck 1937, Bugs Bunny 1938–1940 og Tweety 1942), og Metro-Goldwyn-Mayer (Tommi og Jenni 1940). Árið 1937 kom svo út fyrsta teiknimyndin í fullri lengd og í lit, Mjallhvít og dvergarnir sjö. Disney notaðist við Rotoscope-tækni Fleischers við gerð myndarinnar.[14] Fleischer Studios fylgdi því eftir með Ferðum Gúllívers 1939.

Eftir að síðari heimsstyrjöld braust út lokaðist fyrir erlenda markaði svo næstu myndum gekk illa í kvikmyndahúsum. Að lokum voru það aðeins Disney Animation Studios sem fengust við að gera teiknimyndir í fullri lengd. Þaðan komu til dæmis myndirnar Fantasía og Gosi árið 1940. Teiknimyndir voru notaðar í áróður í stríðinu, bæði af Bandaríkjunum (til dæmis Der Fuehrer's Face frá Disney og Private Snafu frá Warner Bros.), Japan (Momotarō: Umi no Shimpei) og Kína (Tiě shàn gōngzhǔ).

Sjónvarpið breyta

 
Steinaldarmennirnir (The Flintstones) voru fyrsta teiknimyndaþáttaröðin sem var sýnd á besta tíma og ætluð öllum aldurshópum.

Með tilkomu sjónvarpsins fengu stuttar teiknimyndir nýjan miðil. Áður höfðu teiknimyndir verið framleiddar fyrir ótilgreindan áhorfendahóp í kvikmyndahúsum og innihéldu oft ofbeldi og kynferðislegar tilvísanir. Í sjónvarpi voru teiknimyndir fyrst og fremst ætlaðar börnum, eins og teiknimyndasyrpur sem voru sýndar á laugardagsmorgnum. Undir lok 6. áratugarins komu fram nýjar þáttaraðir sem voru þróaðar fyrir sjónvarpið, eins og teiknimyndir Hanna-Barbera Productions (The Flintstones 1960 og Scooby-Doo 1969).

Árið 1960 kom ljósritun til sögunnar og dró töluvert úr framleiðslukostnaði hefðbundinna teiknimynda.[15] Mörg ný framleiðslufyrirtæki hófu teiknimyndagerð fyrir sjónvarp í Bandaríkjunum. Total Television gerði teiknimyndaþætti í tengslum við sölu morgunkorns frá General Mills. Myndasögur sem höfðu notið vinsælda í blöðum, eins og Dick Tracy og Smáfólkið, voru gerð að teiknimyndaþáttum eða sérþáttum fyrir hátíðardagskrár sjónvarpsstöðvanna. Filmation gerði sjónvarpsþætti með ofurhetjum DC Comics 1962 og Grantray-Lawrence Animation gerði það sama með persónur frá Marvel Comics 1966. Vinsælar hljómsveitir urðu að teiknimyndapersónum, eins og Bítlarnir (The Beatles 1965-1966) og The Jackson 5 (Jackson 5ive 1971-1972).[16]

Utan Bandaríkjanna þróaðist hreyfimyndagerð fyrir börn með brúðumyndum og klippimyndum sem voru framleiddar innanlands og voru ódýrari í framleiðslu. Eiginlegar teiknimyndir heyrðu til undantekninga. Dæmi um evrópskar teiknimyndir fyrir sjónvarp voru þættirnir Ævintýri Tinna (Les Aventures de Tintin, d'après Hergé, Belvision 1957), Strumparnir (Les Schtroumpfs, TVA Dupuis 1961), Bolek i Lolek (Studio Filmów Rysunkowych 1962), Litla moldvarpan (Krtek, Zdeněk Miler 1962) og Bangsi, heimsins sterkasti björn (SVT 1966). Í Sovétríkjunum var teiknimyndaverið Sojúsmúltfilm stofnað árið 1936 innan ríkisrekna kvikmyndafyrirtækisins Goskino.[17] Sojúsmúltfilm framleiddi margar þáttaraðir sem í dag eru álitnar klassískar rússneskar teiknimyndir, eins og Весёлая карусель og Ну, погоди! (1969). Teiknimyndagerð stóð með nokkrum blóma í Tékklandi, Póllandi (Studio Filmów Rysunkowych) og Ungverjalandi (Pannónia Filmstúdió) á 7. og 8. áratugnum, en framleiðslan var margfalt minni en í Bandaríkjunum á sama tíma.

Fyrsta anime-þáttaröðin, Otogi Manga Calendar, hóf göngu sína árið 1961 og næstu ár var uppgangur í teiknimyndagerð í Japan. Evrópsk og japönsk fyrirtæki áttu í samstarfi um framleiðslu á þáttum sem byggðust á vinsælum evrópskum barnabókum, eins og með Barbapabba (1973-1977),[18] Heiðu (1974), Maju býflugu (1975) og Einu sinni var... (1978).[19] Sumar fyrstu japönsku teiknimyndirnar sem sýndar voru á Vesturlöndum voru gagnrýndar fyrir að sýna ofbeldi. Þetta gat stafað af því að vestrænir áhorfendur gerðu ráð fyrir því að allar teiknimyndir væru ætlaðar börnum, sem þessar myndir voru ekki.

Á 8. áratugnum hóf bandaríski teiknarinn Ralph Bakshi að gera myndir fyrir fullorðna áhorfendur eins og Fritz the Cat (1972). Margar af þessum myndum áttu erfitt með að finna dreifingaraðila.[20] Hann náði betri árangri með fantasíumyndum á borð við Wizards (1977) og Hringadróttinssögu (1978) sem notuðust við Rotoscope-tæknina. Breska myndin Flóttinn langi (Watership Down 1978) náði miklum vinsældum þrátt fyrir ofbeldislýsingar. Á sama tíma gerði Sigurður Örn Brynjólfsson fyrstu íslensku teiknimyndina, Þrymskviðu, sem var frumsýnd árið 1980.[21]

Tölvuteiknimyndir breyta

Lengst af á 20. öld höfðu tölvur of takmarkað minni til að hægt væri að nota þær að ráði við hreyfimyndagerð. Elstu tölvuteiknuðu myndirnar sem voru notaðar voru möskvamyndir af þrívíðum hlutum eins og hendi eða geimskipi sem birtust á skjám í vísindaskáldsögumyndum á borð við Futureworld (1976) og Stjörnustríð (1977). Teiknaða stuttmyndin Hunger frá 1973 var ein fyrsta tölvuteiknaða myndin sem notaði myndbræðingu fyrir fylltar rastamyndir, fremur en línuteikningar.[22] Þegar kom fram á 9. áratuginn var orðið venja að nota tölvur til að sjá um kvikaða grafík fyrir kynningartexta og merki.

Kvikmyndin Tron frá 1982 var ein sú fyrsta sem notaði tölvugerða þrívíddargrafík, og tónlistarmyndband við lag Dire Straits, „Money for Nothing“, notaðist við fyllt þrívíð líkön árið 1985.[23] Nýjar og öflugri tölvur, eins og Silicon Graphics-vélarnar sem komu á markað árið 1981 og Sun Microsystems-vélar frá 1982, voru sérhæfðar fyrir myndvinnslu. Japanska teiknimyndin Golgo 13: The Professional notaði tölvuteiknaða grafík í bland, og fyrsta Disney-myndin sem notaðist við tölvugrafík var Leynilöggumúsin Basil frá 1986. Sama ár var tölvuverið Pixar stofnað upp úr tölvugrafíkdeild Lucasfilm.

Á 10. áratugnum hófst blómaskeið raunsærrar tölvugrafíkur í myndum eins og Terminator 2 (1991) og Júragarðurinn (1993). Disney-myndin Fríða og dýrið frá 1991 notaði blöndu af handteiknuðum persónum og tölvuteiknuðum þrívíðum bakgrunnum. Leikfangasaga frá Disney og Pixar árið 1995, var fyrsta teiknimyndin í fullri lengd sem var að öllu leyti gerð og hreyfð með tölvu.[24] Á sama tíma gerði Disney röð af vinsælum teiknimyndum sem litu út fyrir að vera hefðbundnar (eins og Aladdín og Konungur ljónanna), en voru í raun að miklu leyti gerðar með aðstoð tölvu.[25]

Árið 2001 var íslenska teiknimyndaverið CAOZ stofnað af nokkrum starfsmönnum Oz hf. Árið eftir kom fyrsta íslenska þrívíddarteiknimyndin, Litla lirfan ljóta, út;[26] Seinna gerði fyrirtækið meðal annars Anna og skapsveiflurnar (2007) og Hetjur Valhallar - Þór (2011).

Þrívíddarmyndir og fullorðinssjónvarp breyta

Vinsældir tvívíðra teiknimynda frá Disney á 10. áratugnum voru þvílíkar að talað var um Disney-endurreisnina á þeim tíma. Myndir sem fylgdu í kjölfarið í upphafi 21. aldar gengu mun ver í kvikmyndahúsum, á meðan þrívíðar teiknimyndir frá Pixar og DreamWorks, eins og Leitin að Nemó (2003) og Shrek (2001), slógu margar í gegn. Disney náði aftur vopnum sínum með þrívíðu teiknimyndinni Frosinn (2013). Framtíð teiknimynda í fullri lengd virtist því vera þrívíð.

Á sama tíma hélt hefðbundin teiknimyndagerð áfram í sjónvarpsþáttum ætluðum öllum aldurshópum. Simpsonfjölskyldan hóf göngu sína í The Tracey Ullman Show árið 1989 með meiri háðsádeilu og bröndurum ætluðum fullorðnum áhorfendum. South Park gekk enn lengra árið 1997 með samfélagsgagnrýni og svörtum húmor. Teiknimyndaþættir sem framleiddir voru fyrir barnastöðina Nickleodeon á 10. áratugnum, eins og Ren & Stimpy, Skriðdýrin, Invader Zim og Svampur Sveinsson, náðu vinsældum hjá öllum aldurshópum. Nýir teiknaðir sjónvarpsþættir ætlaðir fullorðnum, eins og Bob's Burgers, Robot Chicken, Futurama, Rick & Morty, og BoJack Horseman, hafa farið í dreifingu á vefsíðum eða streymisveitum.

Japanskir barnaþættir voru sýndir sjónvarpi víða í Evrópu frá 9. áratugnum, eftir vinsældir japansk-evrópskra samstarfsverkefna. Þættir eins og Sanpei, Sailor Moon, Pokémon og Dragon Ball Z ruddu brautina fyrir vinsældir anime-mynda og -þátta fyrir fullorðna áhorfendur.[27] Teiknimyndir í fullri lengd eins og Akira (1988) og þættir eins og Cowboy Bebop (1998) urðu költmyndir á Vesturlöndum. Japanskar teiknimyndir slógu svo í gegn á 21. öld með myndum Studio Ghibli eins og Chihiro og álögin (2001) sem hlaut Óskarsverðlaun sem besta teiknimynd í fullri lengd. Margar japanskar teiknimyndir og sjónvarpsþættir ætlaðir fullorðnum hafa verið með vinsælustu teiknimyndum heims á 21. öld og farið í dreifingu á bæði sérhæfðum og almennum streymisveitum.

Verðlaun breyta

Meðal verðlauna sem veitt eru fyrir teiknimyndir sérstaklega eru Annie-verðlaunin í Bandaríkjunum (frá 1972), Anime Grand Prix í Japan (frá 1978), Cartoon d'or í Evrópu (frá 1991 til 2016) og Emile-verðlaunin (frá 2017). Verðlaun í flokki teiknimynda eru veitt sem hluti af kvikmyndaverðlaunum á borð við Emmy-verðlaunin (frá 1979), Gullhanann í Kína (frá 1981), Goya-verðlaunin á Spáni (frá 1989), Óskarsverðlaunin (frá 2001), BAFTA-verðlaunin (frá 2006), Golden Globe-verðlaunin (frá 2006) og César-verðlaunin (frá 2011).

Áður en sérstakur teiknimyndaflokkur var stofnaður sem hluti af Óskarsverðlaununum náði aðeins ein mynd þeim árangri að vera tilnefnd í flokknum besta myndin: Fríða og Dýrið árið 1991. Seinna hafa myndirnar Upp og Leikfangasaga 3 verið tilnefndar í sama flokki. Tvær blandaðar leiknar/teiknaðar myndir höfðu líka verið tilnefndar til nokkurra Óskarsverðlauna: Mary Poppins 1964 og Hver skellti skuldinni á Kalla kanínu? 1988. Teiknimyndir höfðu oft áður unnið verðlaun í flokkum á borð við „besta frumsamda lag“ (til dæmis Gosi 1940, Litla hafmeyjan 1989 og Pocahontas 1995) og „besta frumsamda tónlist“ (til dæmis Dúmbó 1941, Aladdín 1992 og Konungur ljónanna 1994).

Fyrsta teiknimyndin í fullri lengd sem vann Óskarsverðlaun í þeim flokki 2001 var Shrek frá DreamWorks. Meðal höfunda sem hafa unnið verðlaunin oftar en einu sinni eru Hayao Miyazaki, Andrew Stanton, Pete Docter, Brad Bird og Jonas Rivera. Pixar er það framleiðslufyrirtæki sem oftast hefur unnið verðlaunin, en þar á eftir koma DreamWorks og Walt Disney Animation Studios.[28]

Tilvísanir breyta

  1. ↑ Johnny Chew (17.3.2020). „What are Ones, Twos, and Threes in Animation?“. Lifewire.
  2. ↑ „How Modern Animation Originated from Live and Stage Performances - studio9“. studio9.ie. Sótt 18. febrúar 2024.
  3. ↑ Myrent, Glenn (1989). „Emile Reynaud: First Motion Picture Cartoonist“. Film History. 3 (3): 191–202. JSTOR 3814977.
  4. ↑ Buccaneer: James Stuart Blackton and the Birth of American Movies, p. 87. Rowman & Littlefield. 2016. ISBN 978-1-4422-4258-6.
  5. ↑ „Winsor McCay: American Animator“. Britannica (enska). 22. júlí 2023.
  6. ↑ Solomon 1989, bls. 28.
  7. ↑ Solomon 1989, bls. 24.
  8. ↑ Solomon 1989, bls. 34.
  9. ↑ Cart, Michael (31. mars 1991). „The Cat With the Killer Personality“. The New York Times (bandarísk enska). Afrit af uppruna á 11. apríl 2014. Sótt 30. desember 2022.
  10. ↑ „Method of producing moving-picture cartoons“.
  11. ↑ „animafest.hr“. www.animafest.hr. Sótt 18. febrúar 2024.
  12. ↑ Lewis, Maria (15. desember 2020). „The Lasting Legacy of Lotte Reiniger“. Australian Centre for the Moving Image. Sótt 8. ágúst 2023.
  13. ↑ Furniss, Maureen (2007). „Classical-era Disney Studio“. Art in Motion, Revised Edition (2014 print-on-demand ed., based on 2007 revised. útgáfa). New Barnet: John Libbey Publishing. bls. 107–132. doi:10.2307/j.ctt2005zgm.9. ISBN 9780861966639. JSTOR j.ctt2005zgm.9. OCLC 1224213919.
  14. ↑ Menache, Alberto (2000). Understanding Motion Capture for Computer Animation and Video Games (enska). Morgan Kaufmann. bls. 2. ISBN 978-0-12-490630-3. Sótt 14. desember 2022.
  15. ↑ Mari Ness (23. júlí 2015). „The Advent of Xerography: Disney's One Hundred and One Dalmatians“. Reactor.
  16. ↑ „Saturday Morning Fever: A field guide to cartoon shows based on pop groups“. Dead2Rights.
  17. ↑ Малюкова Л., Венжер Н. (2006). Русская—советская—российская // Энциклопедия отечественной мультипликации/ Составление С. В. Капкова. Москва: Алгоритм. bls. 13–41. ISBN 978-5-9265-0319-4.
  18. ↑ Erickson, Hal (2005). Television Cartoon Shows: An Illustrated Encyclopedia, 1949 Through 2003 (2nd. útgáfa). McFarland & Co. bls. 112. ISBN 978-1476665993.
  19. ↑ Clements, Jonathan; McCarthy, Helen (1. nóvember 2006). The Anime Encyclopedia: A Guide to Japanese Animation Since 1917, Revised and Expanded Edition (enska). Berkeley, California, United States of America: Stone Bridge Press. bls. 456. ISBN 978-1933330105. „an explicitly educational series“
  20. ↑ Gibson, Jon M.; McDonnell, Chris (2008). Unfiltered: The Complete Ralph Bakshi. Universe Publishing. ISBN 978-0-7893-1684-4.
  21. ↑ Jóhanna Birgisdóttir (16.8.1976). „Tvö þúsund teikningar að baki stundarfjórðungs teiknimynd“. Dagblaðið (179): 12–13.
  22. ↑ „Mr. Nestor Burtnyk“. IT History Society. 21. desember 2015. Sótt 30. júní 2023.
  23. ↑ Schaffer, Claire (11. mars 2019). „How the Dire Straits' 'Money for Nothing' Video Helped CGI Go Mainstream“. Garage Magazine. Afrit af upprunalegu geymt þann 4. apríl 2019. Sótt 21. mars 2020.
  24. ↑ King, Susan (30. september 2015). „How 'Toy Story' changed the face of animation, taking off 'like an explosion'“. Los Angeles Times. Afrit af uppruna á 2. október 2015. Sótt 30. september 2015.
  25. ↑ Ian Failes (17. júlí 2019). „Before you see the new CG 'Lion King', re-visit the CG of 1994's 'Lion King'“. Before&Afters.
  26. ↑ „Litla lirfan ljóta“. Kvikmyndavefurinn.
  27. ↑ Santiago Iglesias JA. (2018). „The Anime Connection. Early Euro-Japanese Co-Productions and the Animesque: Form, Rhythm, Design“. Arts. 7 (4): 59. doi:10.3390/arts7040059.
  28. ↑ Paul Grein (3.10.2024). „Here Are All the Oscar Winners for Best Animated Feature“. billboard.

Heimildir breyta

  • Solomon, Charles (1989). Enchanted Drawings: The History of Animation. New York: Random House, Inc. ISBN 978-0-394-54684-1.
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Teiknimynd&oldid=1861943“