Dóróthea af Brandenborg

Dóróthea af Brandenborg (1430/1431 – 10. nóvember 1495) var þýsk hefðarkona og drottning Danmerkur 1445-1448 (sem kona Kristófers af Bæjaralandi) og aftur 1449-1481 (sem kona Kristjáns 1.), Noregs 1445-1448 og aftur 1450-1481 og Svíþjóðar 1445-1448 og aftur 1457-1464). Hún var einnig ríkisstjóri Danmerkur í fjarveru Kristjáns 1.

Dóróteha var dóttir Jóhanns markgreifa af Brandenburg-Kulmbach og Barböru af Saxe-Wittemberg. Þann 12. september 1445 giftist hún í Kaupmannahöfn Kristófer af Bæjaralandi, sem verið hafði konungur Danmerkur frá 1440, Svíþjóðar frá 1441 og Noregs 1442, og varð drottning allra landanna. Hún var krýnd tveimur dögum seinna.

Hjónaband þeirra Kristófers var skammvinnt því hann dó snemma í janúar 1448. Þau voru barnlaus og Kristófer átti enga nána ættingja sem til greina komu sem erfingjar; því var farið allt aftur til afkomenda Eiríks klippings (d. 1286) og þá varð Kristján greifi af Aldinborg fyrir valinu. Hann varð svo konungur sem Kristján 1. en það var skilyrði að hann giftist Dórótheu, hinni kornungu ekkju fyrirrennara síns, þar sem hún hafði fengið miklar eignir í öllum löndunum þremur þegar hún giftist Kristófer og ef hún hefði flutt frá Norðurlöndum hefði þurft að gjalda henni geysimikið fé fyrir þær. Þau gengu í hjónaband 28. október 1449 og Dóróthea varð drottning Danmerkur og Noregs öðru sinni en Svíþjóð hafði sagt sig úr ríkjasambandinu.

Dóróthea missti eignir sínar í Svíþjóð þegar landið gekk úr Kalmarsambandinu. Hún var ekki tilbúin að sætta sig við það og reyndi til æviloka að ná þeim aftur. Árið 1451 urðu deilur um eignir drottningar kveikja að stríði milli Danmerkur og Svíþjóðar. Þegar Svíþjóð gekk aftur í ríkjasambandið 1457 fékk drottningin eignirnar en tapaði þeim aftur 1464.

Hún leitaði meðal annars aðstoðar páfans, sem bannfærði sænska ríkistjórann Stein Sture eldri árið 1455. Það spillti fyrir samskiptum ríkjanna áratugum saman og þegar Dóróthea dó 1495 lét Hans konungur sonur hennar það verða eitt sitt fyrsta verk að fá bannfæringunni aflétt. Tveimur árum síðar varð hann konungur Svíþjóðar. Dóróthea deildi einnig um arf eftir föður sinn við frændur sína.

Dóróthea gegndi starfi ríkisstjóra þegar Kristján maður hennar var fjarverandi. Hún var mjög valdamikil, ekki síst í krafti auðs síns, sem hún notaði til að stýra bæði manni sínum og syni. Hún lánaði manni sínum fé sem hann gat svo ekki greitt til baka og þá yfirtók hún lendur sem hann hafði sett að veði. Þannig fékk hún Holtsetaland árið 1479 og Slésvík árið 1480 og stýrði hertogadæmunum sem sínu eigin ríki. Hún hafði mikið dálæti á yngri syni sínum, Friðrik, og ætlaði honum bæði hertogadæmin en þó varð úr 1487 að bræðurnir skyldu stýra þeim saman, að minnsta kosti að nafninu til.

Dórótheu er svo lýst að hún hafi verið kaldlynd, raunsæ og mikil fjáraflamanneskja. Hún dó 25. nóvember 1495 og er grafin við hlið seinni manns síns í Hróarskeldudómkirkju.

Tveir elstu synir hennar og Kristjáns dóu kornungir en synirnir Hans og Friðrik urðu báðir konungar Danmerkur. Dóttirin Margrét giftist Jakob 3. Skotakonungi árið 1469 og varð drottning Skotlands.

Heimildir breyta

Fyrirmynd greinarinnar var „Dorothea af Brandenburg“ á dönsku útgáfu Wikipedia. Sótt 10. október 2010.
Fyrirmynd greinarinnar var „Dorothea of Brandenburg“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 10. október 2010.